“We merken allemaal steeds meer de effecten van klimaatverandering. Dit voorjaar was het vaak heerlijk weer voor het terras”, vertelt Alex Hekman van ingenieursadviesbureau Sweco. “Maar klimaatverandering heeft ook negatieve gevolgen. Als we niets doen gaat dit de burger geld kosten.”

Dit voorjaar zagen we in Zuid-Limburg dat regenwater woningen binnenstroomde. “Herstelwerkzaamheden kosten snel tienduizend euro per woning. Aan de andere kant kan droogte zetting of paalrot veroorzaken met funderingsschade tot gevolg. Herstel kost al snel zestigduizend euro per woning en veel mensen zijn hier niet voor verzekerd. In Nederland gaat dit om ongeveer 1 miljoen woningen.”

Voor oplossingen is ruimte nodig. “Bijvoorbeeld om water op te kunnen vangen bij extreme regenval. Of waar we overtollig regenwater kunnen infiltreren om droogte tegen te gaan. Hitte kan worden bestreden door extra groen in de stad.Omdat de helft van het stedelijk gebied in particulier bezit is, is het noodzakelijk dat burgers en overheden samenwerken. Samen kunnen we zo ook de kosten in de hand houden.”

Negen jaar geleden werd besloten om het Deltaprogramma wettelijk te verankeren. Met Wim Kuijken werd Nederlands allereerste Deltacommissaris bij wet aangesteld. Ieder jaar stelt hij voor Prinsjesdag een programma met concrete maatregelen op, dat kan worden aangepast naargelang de omstandigheden veranderen. Zijn visie: hanteer zo min mogelijk een rigide structuur.

Hogere temperaturen, langere perioden van droogte en vaker hevige buien. De klimaatverandering dwingt steden en dorpen tot aanpassen. Een stresstest laat zien of ze daar klaar voor zijn.

De Noord/Zuidlijn van de Amsterdamse metro is zowel in technisch als in architectonisch opzicht volledig afwijkend van de Oostlijn. “De metrolijn wordt sowieso een toeristische attractie.”

Het verdubbelen van het aandeel van het spoor in de passagiers- en goederenmarkt. Dat is waar Pier Eringa, president-directeur ProRail op inzet. "Samen met de wetenschap en markt kunnen we hiermee flink aan de bak."

Nooit meer een pinpas mee omdat er ook betaald kan worden met een horloge, telefoon, ring of geïmplanteerde chip? De ontwikkelingen op het gebied van digitale payment solutions gaan razendsnel. Volgens Enny van de Velden, Chief Commercial Officer van CCV, dienstverlener voor elektronische transacties, staan we aan de vooravond van grote veranderingen in de manier waarop we betalen.

Onderwijs met digitale middelen als iPads, dat moet toch wel de toekomst zijn? “Ho, ho, niet zo snel”, stellen Michael van Wetering en Michiel Leenaars. “Zie de kinderen niet als experimenteerterrein.”

Gebruik van internet en digitalisering is een jaar of twintig geleden in een versnelling gekomen. Projecteren we die ontwikkeling naar de komende jaren, dan staat ons een nieuwe digitaliseringsgolf te wachten. De overheid wil de kansen van digitalisering benutten en de regie van mensen versterken.

De digitalisering van de maatschappij biedt veel mogelijkheden, maar ook risico’s. Petra Oldengarm en Michael Pols vertellen hier meer over.

Onderwijs is een van de weinige fundamenten onder de gehele samenleving. Een fundament dat alle Nederlanders met elkaar gemeen hebben. Het vormt de brug tussen de geboorte van een nieuw leven en een zelfstandige toekomst. Dat maakt het belang en de verantwoordelijkheid van het onderwijs heel groot.

Vroeger was duidelijk op welke banen het onderwijs moest voorbereiden. Nu leiden we mensen op voor banen die nog niet bestaan. Wat moet een kind op school meekrijgen om te kunnen leven in deze snel veranderende wereld?

Dat is de liefde voor leren. Zin hebben om vandaag te ontdekken wat in de wereld van morgen nodig is. Jezelf opnieuw uit kunnen vinden, elke dag weer.

In de praktijk gebeurt dat te weinig. Scholen, onder druk van de onderwijsinspectie, proberen van een onvoldoende een voldoende te maken, maar je helpt een kind niet door aandacht te geven aan waar het niet goed in is. Ieder kind draagt iets met zich mee wat waardevol is voor de wereld. Ik zou graag zien dat we focussen op waar kinderen goed in zijn. Dat we kinderen helpen de beste versie van zichzelf te worden.

Daar komt technologie bij kijken. Technologie is de drijfveer achter de snelle verandering van de samenleving. Tegelijkertijd kan technologie een fantastisch hulpmiddel in het onderwijs zijn.

Het onderwijs kan technologie gebruiken om in tempo te variëren, zodat leerlingen op hun eigen snelheid door de oefenstof kunnen gaan. Dankzij technologie kan elke leerling op zijn favoriete manier worden benaderd. Sommige leerlingen geven nu eenmaal de voorkeur aan lezen, terwijl anderen liever een instructie bekijken of het zelf willen uitzoeken. Ook kan technologie het contact met de ouders dynamischer maken. De school kan ouders van week tot week bij de opleiding betrekken en ze tips geven om hulp te bieden.

Maar technologie is geen doel op zich. Met technologie onder de arm moeten we blijven kijken naar de essentie van onderwijs: uitwisseling van kennis en ervaring. Liefde voor leren is het voorportaal van leren van het leven te houden. Alleen dan is een mens gemotiveerd om zichzelf te blijven vernieuwen.

Danny Mekic, Oprichter en directeur van NewTeam

Het volledig automatiseren van de administratieve handelingen, waarbij de administratieve lasten en risico’s worden gereduceerd. Dat is het doel van Johan Schaeffer, co-founder van Stichting Simplerinvoicing.

Hout is op heel veel manieren duurzaam. Het groeit vanzelf, draagt bij aan de verlaging van CO2 en kan op vele manieren worden gebruikt.

“Hout past dus perfect binnen een circulaire economie en de doelstellingen van de overheid”, vertelt Maarten Willemen, voorzitter van PEFC Nederland. “Mits het gecertificeerd duurzaam wordt geproduceerd. Bomen produceren hout en halen daarvoor CO2 uit de lucht. Deze cyclus wordt alleen in stand gehouden als bossen duurzaam worden beheerd! Boseigenaren met een duurzaamheidscertificaat oogsten niet meer dan er bijgroeit. Bos blijft dus bos.” 

Jaarlijks verdwijnt volgens Willemen zo’n 13 miljoen hectare bos. “We weten dat het gebruik van hout er juist voor zorgt dat het bos in stand wordt gehouden: houtproductie is een belangrijke economische drager voor het bos. Miljoenen mensen zijn afhankelijk van het bos voor hun inkomsten. Van de plant- en diersoorten is 80% afhankelijk van het bos én bos draagt bij aan de oplossing van het klimaatprobleem. Uit gecertificeerde bossen is hout een oneindig hernieuwbare grondstof en toekomstige generaties kunnen hout blijven gebruiken. Kortom: gebruik hout!”

En Florian Dirkse, officiële Nederlandse Kapitein Iglo, medeoprichter van The Ocean Cleanup en The Green Miles, oprichter van Zeildromen en adviseur bij The Great Bubble Barrier, weet waar hij het over heeft. Hij zeilde twee jaar de wereld rond, waarmee hij een persoonlijke droom verwezenlijkte. Hij gaf alles op om samen met een vriend deze reis te maken: “Die tweejarige zeilreis is het mooiste dat ik ooit heb meegemaakt en het heeft ontzettend veel indruk gemaakt.” Maar deze reis bleek de voorbode voor een persoonlijke missie die Dirkse vandaag de dag nog steeds uitdraagt: onze oceanen worden ernstig aangetast door weggegooid plastic van mensen. Dát moet anders!

Natuurlijk heb je nog uitvinders. Alleen zitten die vaak niet meer op een donker zolderkamertje, maar in het bedrijfsleven: de echte innovaties komen van ondernemers. Neem de branding-techniek van Eosta, dat met lasers groente en fruit graveert waardoor etiketten en verpakking niet meer nodig zijn. Of de machines van USPET, die van textielafval opnieuw garens maken, met dezelfde kwaliteit én dezelfde prijs als nieuw. En de smart liberator, die herbruikbaar cement uit sloopbeton 'bevrijdt' en zo een van de meest gebruikte en verontreinigde bouwmaterialen een stuk schoner maakt. Zo zijn er inmiddels vele voorbeelden van nieuwe technologie die bijdragen aan een beter milieu.

De beste uitvindingen lossen niet alleen een probleem op maar spreken ook tot de verbeelding. Zo’n synthetische laboratoriumdiamant werkt prima in boren en ander gereedschap, maar wat als we ze ook in sieraden zouden kunnen gebruiken? Scheelt een hoop leed voor mens en milieu. En als je gebruikte brandweerkleding niet goed kunt verwerken vanwege de – uitstekende - brandwerende eigenschappen, waarom zou je er dan geen barbecueschorten van maken? Of al die geparkeerde elektrische auto’s in de garage van de Johan Cruijff Arena, waarom zetten we die niet aan het werk om de superbatterij (zelf ook gemaakt van 148 tweedehands elektrische auto-accu's) te voeden om het stadion van noodstroom te voorzien?

Ergens ontwikkelt iemand iets nieuws, en daarna bedenkt een ander daar weer een nieuwe toepassing voor. Nu maar hopen dat die twee elkaar vinden. Bijvoorbeeld binnen de Futureproof community. Daar zijn ruim 7300 ondernemers actief met het delen van hun duurzame uitdagingen en oplossingen. En alleen dit jaar al hebben meer dan 1000 van hen een duurzame futureproof match gevonden. Bijzonder inspirerend, zo’n blik in de toekomst.

Maria van der Heijden, Directeur-bestuurder MVO Nederland

3 vragen aan Dorine Burmanje, bestuursvoorzitter Kadaster

Wat doen jullie op het gebied van infrastructuur?

“Bij uitbreiding of verleggen van wegen of spoorlijnen wil je bijvoorbeeld weten: hoeveel grondeigenaren raak je met een tracé en wat zijn hun belangen? Onze data laat zien hoe eigendommen zijn verdeeld, waar zich voorzieningen bevinden en waar je voor nieuwe plaats kunt maken.”

Bijvoorbeeld?

 “Loopt het tracé door tuinen of raakt het geplande bebouwing? Wij brengen de kansen en knelpunten in kaart, geven een indicatie van de grondprijs en de verwachte prijsontwikkeling, bieden alternatieven en helpen overheden zo het best passende besluit te nemen.” 

Hoe zit het met landrechten?

“In ons land zijn landrechten goed geregeld. Elk stukje grond is nauwkeurig in kaart gebracht. In zeventig procent van de wereld is eigendomsregistratie echter nog niet op orde. Internationaal werken we mee aan het registreren van grond en eigendom.”

2 vragen aan Bart Pegge, Director Public Affairs practice, Considerati

Welke trends zien jullie op het gebied van regelgeving voor techbedrijven?

“De digitalisering brengt ons veel, maar roept steeds vaker maatschappelijke discussie op. Als er sprake is van een incident is de vraag om regelgeving groot ook als de bestaande regels volstaan. We zien dat overheden het moeilijk vinden om de effecten van technologie te reguleren. Zo kan een deelconcept een prachtige oplossing bieden maar kunnen nieuwe regels ervoor zorgen dat het niet wordt uitgevoerd.”

Hoe creëer je maatschappelijk draagvlak voor innovaties van bedrijven en overheden?

“Zorg dat belanghebbenden niet verrast worden, houd rekening met de mogelijke politieke en maatschappelijke bezwaren, wees zo transparant mogelijk en communiceer vanuit de belevingswereld van de ontvanger. Dat vraagt ook van de maatschappij dat er ruimte wordt gegeven om te leren en te verbeteren. Bij nieuwe technologie en innovatie kan niet alles vanaf het begin uitgedacht zijn.”

Drie vragen aan Pieter Jansen, CEO/founder van Cybersprint

Wat is de meest prangende cyberdreiging voor bedrijven in de toekomst?

“Geavanceerde malware die niet te detecteren is. Ik verwacht dat er binnen drie jaar malware met artificial intelligence bestaat. Zorgelijk, want artificial intelligence maakt malware minder detecteerbaar en dus nog veel gevaarlijker.”

Hoe kunnen bedrijven zich hierop voorbereiden?

“Het begint bij weten waar welke data online staat en wie er toegang toe heeft. Op deze manier krijg je inzicht in je online footprint, mogelijke kwetsbaarheden en wie of wat hierbij kan helpen. Daarnaast moet je incidenten trainen, want je moet ervan uitgaan dat je gehackt kan worden.”

Op welke manier kan een cybersecurity bedrijf helpen?

“Door te investeren in preventie. De doorsnee grote organisatie is erg naïef begonnen met het opbouwen van IT. Cybersecurity bedrijven kunnen helpen met het vinden van loopholes in de security, maar ook aanvallers vroegtijdig detecteren.”

3 vragen aan Anjuli Pandit Head of UK Corporate Sustainability, BNP Paribas

Welke maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen bedrijven?

“Door het klimaatakkoord en de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties moeten bedrijven wel gaan letten op hun impact op wereld. Bedrijven maakten hierin eerst keuzes en keken bijvoorbeeld enkel naar hun carbon footprint, maar nu hebben ze een definitie waar ze aan kunnen vasthouden.”

Hoe maak je je personeel hiervan bewust?

“Je moet met hen praten over de impact die je als bedrijf hebt en hen vragen wat zij kunnen doen om hun klanten verder te helpen op het gebied van sociaal welzijn. Daarnaast moet je hen ook aan het denken zetten over hun individuele impact en hen stimuleren betere keuzes te maken.”

Hoe kunnen bedrijven dit implementeren?

“Grote bedrijven stellen doelen als het betalen van een leefbaar loon, zorgen dat hun producten niet schadelijk zijn en gebruiken minder grondstoffen in de gehele keten. Kleinere bedrijven zijn wat terughoudender, maar als de grote bedrijven regels opstellen voor de gehele keten, kunnen ze het goede voorbeeld geven en kleinere bedrijven helpen.” 

Voor ingenieurs leven we in een waanzinnig mooie tijd. De uitdagingen zijn groot: de bevolking groeit enorm, steden barsten uit hun voegen, het klimaat verandert en grondstoffen worden schaars. Onder die omstandigheden zoeken we naar meer balans tussen mens en aarde zodat het ook voor toekomstige generaties een leefbare plek blijft. Ingenieurs werken dagelijks aan de fysieke onderlegger voor deze uitdaging.

Een heel andere uitdaging dan die van afgelopen twee eeuwen waarin we in de fysieke leefomgeving vooral aan het bouwen waren zonder al te veel rekening te houden met het effect ervan op lange termijn. Deze bouwfase is grotendeels wel voorbij. Het is nu meer een kwestie van blijvend aanpassen aan de behoeften en het vinden van de noodzakelijke balans. Dat is ontwerptechnisch een veel complexere opgave. 

Als je even kauwt op de zojuist geschetste uitdaging dan kan je daar moedeloos van worden. Maar dat is nergens voor nodig. De mens is altijd in staat gebleken om zich aan te passen en dat zullen we ook nu doen. De technologische ontwikkelingen gaan in een hoog tempo en systeemveranderingen die voorheen onmogelijk leken, worden in korte tijd realiteit: Nederland heeft binnen een jaar de politieke beslissing genomen om van het gas af te gaan. We begrijpen ondertussen dat niets voor eeuwig is.

Het is nu zaak om de Nederlandse ingenieurstraditie in ere te houden. Nederlanders zijn van oudsher gewend om groot (en creatief) te denken, maar in kleine stapjes te werken. Zo zijn de Afsluitdijk en Deltawerken tot stand gekomen en zo leren Nederlandse ingenieurs nog steeds het vak. Voor de energietransitie of klimaatadaptatie hanteren we ook deze aanpak en zijn Nederlandse ingenieurs al lang begonnen. Er zijn voldoende voorbeelden van pionier projecten waar de ideeën uit de klimaatakkoorden al worden toegepast. En dat is hard nodig, want door deze praktijkkennis zullen we in staat zijn om veel sneller te leren. Deze pioniers, waaronder de leden van Koninklijke NLingenieurs, roep ik op nog veel meer laten zien van wat er al kan. Zodat zij weer kunnen inspireren. 

Jacolien Eijer, Directeur Koninklijke NLingenieurs.

De gaskraan dichtdraaien en overstappen op stroom is makkelijker gezegd dan gedaan. De energietransitie zet Nederland voor grote uitdagingen, maar biedt tegelijkertijd ook juist kansen.