De Nederlandse infrastructuur staat niet aan de vooravond van veel innovaties, maar staat er momenteel middenin. Zowel in het ontwerp als in de uitvoering gaan partijen de uitdaging aan om data-driven en circulair tot het gewenste resultaat te komen. Uitdagingen te over, waar door allerlei bedrijven hard aan wordt gewerkt.

De klimaatverandering heeft ook vergaande gevolgen voor de steden. Steeds vaker lopen de straten onder en dit zal ook langer blijven liggen. Wat kan daaraan gedaan worden?

Voorbereid zijn op de toekomst is van groot belang, zeker nu het klimaat verandert. Wat kunnen gemeenten doen?

Gaasperdammertunnel bevordert bereikbaarheid én leefbaarheid

Met zijn drie kilometer is de Gaasperdammertunnel dan wel de langste landtunnel van Nederland, maar de lengte van het bouwproject, dat in 2020 af zal zijn, is bij lange na niet het belangrijkste kenmerk. Het project behelst het verbreden van de Gaasperdammerweg in Amsterdam Zuidoost, waarbij deze deels onder de grond verdwijnt. 

‘Bouwen met de winkel open’, dat is wat ze momenteel tussen de wijken Gaasperdam en Bijlmermeer doen. Dit gigantische bouwproject efficiënt laten verlopen zonder het verkeer en de drukke stadsdelen te frustreren bleek op voorhand al een planmatig meesterwerk. Een logistiek centrum is buiten de tunnel geplaatst, van waaruit al het materieel vertrekt en waar de vrachtwagens nooit leeg naar terugkeren. 

Inmiddels staat de betonnen constructie en zijn de installateurs binnen de Gaasperdammertunnel bezig kilometers bedrading aan te leggen en alle ruim 50 systemen te monteren, aan te sluiten en te testen. Ventilatie, verlichting, veiligheidssystemen; in iedere betonmoot, 50 meter per stuk, werd direct na het bouwen begonnen met ophangen van systemen, maar het blijft een hele klus.

Het omvangrijke park dat in 2021 bovenop de tunnel wordt aangelegd moet Amsterdam Zuidoost een compleet nieuw, groen leefgebied gaan opleveren. Maar pas wanneer al het verkeer van de oude A9 door de nieuwe Gaasperdammertunnel wordt geleid, kan het laatste stuk van deze enorme puzzel worden gelegd. 

De omgeving van de tunnel wordt al tijdens de bouw optimaal gebruikt; zo biedt de rivier de Gaasp een manier om spullen duurzaam mee te transporten. Dit alles past perfect bij het einddoel van dit innovatieve bouwproject, om de bereikbaarheid en leefbaarheid van de omgeving te vergroten. 

Een zonnepark van duizenden PV-panelen naast een bedrijventerrein met vele hectares dakoppervlak, dat geeft geen pas. “We moeten de beperkte ruimte beter benutten”.

Energietransitie. Voor de meeste mensen niet een woord dat ze dagelijks gebruiken. ‘Verandering’ heeft vaak al meer een gevoelswaarde dan ‘transitie’. Verandering: van aardgas, olie en kolen, naar energie uit zon en wind en uit de aardbodem.

De Klimaat- en Energietransitie krijgt veel aandacht in het nieuwe Regeerakkoord. Daar ben ik blij mee, want er moet nog veel gebeuren om de ambities van Parijs te halen. Het Regeerakkoord ademt ook het besef dat het niet alleen een opgave van de (Rijks)overheid is, maar dat we het allemaal samen moeten doen.

“De doelen van het klimaatakkoord worden gehaald”, zegt Ed Nijpels, eens milieuminister en nu voorzitter van de SER borgingscommissie die op naleving van het Akkoord toeziet.

Hij is de eerste Nationale Energiecommissaris van Nederland. En wat hem betreft blijft hij dat nog wel een tijdje. Ruud Koornstra: “Ik ben pas tevreden als we het exponentiële transitiepad omhoog hebben gevonden.”

Richard Bosgraaf

CEO ValueA

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen ten aanzien van de energietransitie?

“Het verbranden van fossiele brandstoffen maakt langzaam maar zeker plaats voor de opwekking van energie uit renewable bronnen, zoals zon en wind. Voorheen hoefde stroom in het elektriciteitsnet slechts één kant op, dat is inmiddels tweerichtingsverkeer geworden. Daarnaast wordt het gebruik van gas gereduceerd, onder meer door de inzet van warmtepompen.”

Welke uitdagingen bieden deze ontwikkelingen?

“Wat je ziet is dat de belasting van het elektriciteitsnet omhoog gaat en de voorspelbaarheid complexer wordt. Soms wordt er met zon bijvoorbeeld meer energie opgewekt dan nodig is. De afstemming van vraag en aanbod moeten we daarom beter leren organiseren met bijvoorbeeld tijdelijke opslag van energie.”

Welke stappen zijn nodig voor succesvolle energietransitie?

“Het energienet moet intelligenter gemaakt worden om de complexiteit van decentrale opwek te managen. We kunnen op basis van data, gekoppeld aan de vraag- en aanbodkant, allerlei beslissingen nemen, zoals voor de planning van het opladen van auto’s. Hoeveel stroom wordt er geproduceerd? En afgenomen? Vraag en aanbod kun je met intelligente software beter in balans brengen.”

Marion Braams

Directeur Clean Mobility Center en Vice President Consulting Services Utilities CGI

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen ten aanzien van de energietransitie?

“Er is niet één energietransitie, er zijn meerdere veranderingen tegelijkertijd gaande. In het kader van schone mobiliteit zie je bijvoorbeeld de ontwikkeling van elektrische voertuigen, gebaseerd op lithium-accu's, maar ook waterstofvoertuigen en zonne-auto's, de opkomst van Mobility as a Service en zelfrijdende vervoersmiddelen. Ook verschijnen er steeds meer lichte voertuigen, zoals e-bikes en cargo-bikes, in de binnenstad van grote steden. Wélke ontwikkeling(en) bepalend zal zijn in de toekomst is nog niet duidelijk.”

Welke uitdagingen bieden deze ontwikkelingen?

“Al deze ontwikkelingen roepen ook allerlei vragen op, zoals: is een elektrische auto nu bijvoorbeeld ‘schoner’ dan een dieselauto, als de elektrische auto wordt opgeladen met grijze stroom? En al die lichte voertuigen: Waar laat je ze rijden? Op de rijbaan? Of op het fietspad?”

Welke stappen zijn nodig voor een succesvolle energietransitie?

“De technologie is beschikbaar om de energietransitie naar een C02-neutrale samenleving te versnellen en mogelijk te maken. Het belangrijkste is om stappen te maken. Of iets succesvol is, zal uiteindelijk in de praktijk blijken. Begin dus gewoon. Deel de ervaringen. En zorg ervoor dat successen worden gekopieerd. Kort gezegd: eerst alles laten groeien en dan wegsnoeien wat niet werkt.”

Pieter Boot

Sectorhoofd Planbureau voor de Leefomgeving, Sector Klimaat, Lucht en Energie

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen ten aanzien van de energietransitie?

“Er zijn allerlei positieve ontwikkelingen gaande, zoals het aandeel van hernieuwbare energie binnen de elektriciteitssector en energiebesparing in de gebouwde omgeving. Binnen de transport en de industrie moeten echter nog flinke stappen worden gemaakt.”

Welke uitdagingen bieden deze ontwikkelingen?

“Er zijn twee grote uitdagingen voor de nieuwe regering. Ten eerste om de ambities, die in het Regeerakkoord duidelijk zijn gedefinieerd, om te zetten in daden. Ten tweede:  om onze ambities voor Nederland af te stemmen met andere bestuurslagen. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om onze kolencentrales te sluiten, als je vervolgens elektriciteit uit Duitsland moet exporteren, afkomstig van centrales die nog veel vervuilender zijn.”

Welke stappen zijn nodig voor een succesvolle energietransitie?

“Ten aanzien van het eerste punt: zorg voor goede beleidsinstrumenten. Als je dat niet handig aanpakt, gaat het averechts werken. Wat betreft het tweede punt: zorg voor een goede afstemming. Niet alleen in EU-verband en met onze buurlanden, maar ook tussen de verschillende overheden, zoals provincies en gemeentes.“

Door bij de bouw van een pand voor herbruikbare materialen te kiezen, kunnen we veel besparen. Zowel financieel als qua afval. ABN Amro geeft het voorbeeld met de bouw van een circulair paviljoen in Amsterdam.  Duurzaam van fundering tot dak en van ontwerp tot exploitatie.

Ger Baron, Chief Technology Officer (CTO) van Amsterdam, ziet de grote impact van digitalisering op het leven in de stad. Met zijn team werkt hij aan het verwezenlijken van een smart city die leefbaar én duurzaam is. 

Lang leve de zon

Zonne-energie wordt in Nederland vooral toegepast op daken. In de toekomst zullen zonnepanelen meer en meer als geïntegreerde elementen in zowel dak als gevel worden toegepast, waaronder ook ramen. Daarbij zijn verschillende kleuren in de panelen mogelijk naast het traditionele blauw en zwart. Een voorbeeld is de Solarwindow, voorzien van raamcoating met luminescente zonne-concentratoren. 

Onder invloed van subsidies, zoals de SDE-regeling, wordt het echter ook steeds aantrekkelijker om op grote schaal te investeren in zonnepanelen. Je ziet in Nederland steeds meer zonneparken verrijzen op braakliggende terreinen. Vaak in samenwerking met lokale energiecoöperaties, waarbij buurtbewoners meeprofiteren van de opbrengst. Zoals bij Zonnepark Ameland, waar 23.000 panelen met een opbrengst van 6 megawatt álle 1.550 huishoudens op het eiland van groene stroom voorzien. 

Daarnaast wordt er geëxperimenteerd met drijvende zonnepanelen en heeft Nuon onlangs aangegeven zes parken te willen vestigen op plekken waar ook windparken komen te liggen. 

Ondertussen zijn ook allerlei innovaties gaande op het gebied van materialen en materiaalgebruik, gericht op steeds hogere efficiëntie. Zoals de dubbelzijdige, silicium zonnecellen, ontwikkeld door de Nederlandse machinebouwer Tempress in samenwerking met ECN. Daarbij wordt door een glasplaat of transparante folie aan de achterkant ook diffuus en transparant licht omgezet in zonnestroom.

Tenslotte zal in de toekomst in toenemende mate gebruik worden gemaakt van opslag van elektriciteit om de schommelingen in de door zon opgewekte stroom in het net op te vangen. Bijvoorbeeld in de accu’s van auto’s. 

Lang leve de wind

Bij windenergie zetten windturbines wind om naar elektriciteit. Maar net als bij zonne-energie is de hoeveelheid opgewekte stroom weersafhankelijk en dus wisselend. Offshore windturbines zijn vaak groter dan op het land. Ook waait het op zee harder, waardoor meer energie wordt opgewekt. 

Toekomstige ontwikkelingen richten zich met name op grotere turbines offshore, vele honderden meters hoog en met flexibele wieken die terugklappen bij zware storm. Aerodynamisch onderzoek gecombineerd met materiaalonderzoek heeft geleid tot lichtere wieken, waarbij staal vervangen kan worden door composiet materiaal. Ook worden er drijvende windturbines ontwikkeld.

Enkele innovaties op het gebied van windenergie zijn verticale as windturbines. Zulke verticale as windturbines zijn ook de kleine windturbines oftewel ‘urban windturbines’, meestal toegepast in de stedelijke omgeving. Extra uitdaging vormt een hybride toepassing van zon- en windenergie, ‘powernest’, waarmee de pieken en dalen bij verschillende weerstypen kunnen worden opgevangen. 

Een veelbelovende innovatie is de Lagerwey Crane. Deze kraan, die met de mast ‘mee-klimt’ terwijl hij deze opbouwt, heeft niet alleen geen grote kraan-opstelplaats nodig, ook is hij geschikt voor het aanleggen van grote windturbines op lastige plekken, zoals bij dijken, bergruggen, bossen en op drassige grond. 

Lang leve water

Het aandeel van waterenergie is in een land als Nederland met weinig hoogteverschillen, gering. Hoe groter immers het hoogteverschil waardoor water naar beneden stroomt, hoe meer energie kan worden opgewekt, zeker in combinatie met stuwdammen. Het opvangen van regenwater en smeltende sneeuw in een reservoir zorgt voor nieuwe toevoer van water. Zo blijft de hoeveelheid opgewekte energie min of meer constant.

Andere vormen van waterenergie zijn getijdenenergie, golfenergie en ‘blauwe’ energie. Bij deze laatste, innovatieve techniek wordt uit het verschil in zoutconcentratie tussen zeewater en zoetwater energie opgewekt. Een proefopstelling in de Afsluitdijk is recentelijk geïnstalleerd. Ook uit het snelstromende water tussen Den Helder en Texel is het theoretisch mogelijk om met een soort windturbine op zijn kop in het water energie opwekken. 

Ook zien we in Nederland kleinschalige waterenergie-projecten opkomen, zoals de vorig jaar gelanceerde waterkrachtcentrale in de Dommel, gekoppeld aan de stuw in Sint-Michielsgestel. Gebruikmakend van het hoogteverschil van 1,80 meter zorgt een vijzelturbine met een diameter van 4 meter voor optimaal rendement. De draaiende beweging van de schroef wordt door een generator omgezet in elektrische stroom: die bedraagt 600.000 kWh per jaar.

Lang leve bio-energie

Dankzij de oliecrisis in de jaren zeventig ontstond er behoefte naar alternatieve energiebronnen. Met als gevolg dat in de daarop volgende decennia ook veel onderzoek is verricht naar de inzet van biomassa voor het opwekken van elektriciteit: bio-energie dus. 

Verbranden van hout en afval is een traditionele vorm van bio-energie, gebruikt voor het verwarmen van huizen. Tegenwoordig wordt biomassa in de vorm van houtpellets, gemaakt van diverse reststromen uit de bosbouw, door particulieren gebruikt in kachels voor het verwarmen van hun huis. Daarnaast worden houtpellets gebruikt als bijstook in kolencentrales. Het daarbij vrijkomende CO2 wordt weer opgenomen door bomen en planten tijdens hun groei. Zolang de uitstoot in balans is met de opname op lange termijn, is dit proces in principe CO2 neutraal. Het uitgestoten CO2 kan ook worden opgevangen en opgeslagen. Een biomassacentrale kan goed gecontroleerd worden en kan een constante output hebben, anders dan wind en zon.

Biomassa kan daarnaast worden omgezet naar biobrandstoffen, zoals ethanol, die kunnen worden bijgemengd bij benzine. Tenslotte kan biomassa als vervanging van olie gebruikt worden als startmateriaal in de petrochemische industrie om er allerlei producten mee te maken. 

Een gezonde leefstijl is een must voor alle vrouwen en voor zwangere vrouwen in het bijzonder. Maar wat is nou precies een gezonde leefstijl? En kun je eigenlijk wel blijven sporten als je zwanger bent?

Hoe is de opvoeding ten opzichte van vroeger veranderd?

Er zijn enkele opmerkelijke veranderingen, onder meer dat moeders tegenwoordig meer werken en baby’s daardoor vaker dagdelen bij een opvang ondergebracht worden. Ouders zijn veeleisender naar zichzelf. Sporten, werken en een sociaal leven bijhouden nemen veel tijd in beslag, wat ten koste gaat aan de hoeveelheid tijd die zij doorbrengen met hun kind. 

Hoe kunnen ouders de band met hun kind versterken?

Het gaat vooral om de kwaliteit van aandacht die je aan je kind besteedt. Onverdeelde aandacht aan je baby geven is belangrijk, zonder daarbij bezig te zijn met technologie of huishoudelijke activiteiten. Samen spelletjes spelen, liedjes zingen en lichaamscontact bevorderen de band.

Hoe kan je als ouder de ontwikkeling van je kind stimuleren?

Baby’s willen elke dag leren, waarbij spelletjes de ontwikkeling bevorderen. Je kind geeft het duidelijk aan als het behoefte heeft aan iets. Liedjes zingen, samen boekjes lezen of een ‘kiekeboe’-spelletje zijn goede manieren om baby’s iets te leren. Met liedjes leren zij woordjes onthouden door de positieve invloed van een melodie. Bij kiekeboe-spelletjes steken zij op dat iets terugkomt, wanneer iets even verdwijnt. 

Een zwangerschap kent meerdere fases. Tijdens deze fases spelen verscheidene personen een rol om het van begin tot einde goed te laten verlopen. De doula en de verloskundige bezitten verschillende vaardigheden, die voor het goede verloop van de zwangerschap van doorslaggevend belang zijn. Hoe waardevol de samenwerking tussen de doula en de verloskundige is, wordt in de praktijk vaak onderschat.

Deze heerlijke uitdrukking wordt te pas en te onpas gebruikt als we het hebben over de kinderen. Vaak zeggen we het met een vette knipoog, of op momenten dat we ze net achter het behang hebben geplakt. ‘Je krijgt er zoveel voor terug’ is er meer een om te voelen. In mijn geval in elk geval wel, ik heb twee zonen van alweer 7 en 9 jaar oud. Twee ongelooflijke boefjes die niet stil kunnen zitten. En ja, ik kan ze vaak achter het behang plakken en inmiddels voelen ze dat haarfijn aan en wordt er gewoon keihard geroepen van de ene broer naar de andere: ‘Pas op, mama is in haar behang bui!’. En dan rennen ze lachend weg. Het mooie en bijzondere van je eigen kinderen is dat ze je van de ene ‘heftige’ emotie binnen twee minuten naar een andere ‘heftige’ emotie kunnen laten gaan en dat is vertedering! Niemand kan je zo deze puurste vorm van liefde laten voelen als je eigen kinderen. Dus ja: je krijgt er inderdaad zoveel voor terug!

In deze special kun je als ouder en ‘ouder to be’ alles lezen over de wonderlijke wereld van zwanger zijn, baby’s, jonge kinderen en ouderschap. Van gezondheid voor moeder en kind tot IVF en van kinderopvang tot het financiële plaatje, het komt allemaal aan bod. Want het is een compleet nieuwe wereld die voor zowel de aanstaande papa als mama opengaat als er twee streepjes op de zwangerschapstest verschijnen. Ik ben een van de gelukkigen die van deze wereld ook haar werk heeft kunnen maken. In deze special en op onze beurs kun je je onderdompelen in alle informatie en je vooral verdiepen in alle mooie, handige en nuttige producten die je nodig hebt. En holy moly: wat heb je veel nodig als jouw wondertje zich aandient.

Veel leesplezier en ga vooral genieten van deze unieke, bijzondere tijd! Want hij is voorbij voordat je het weet. Dat is ook weer zo’n fijne uitdrukking, maar het is echt waar, de tijd vliegt voorbij!

Daniëlle Meester

Beursmanager Negenmaandenbeurs

Voetballen Evgeniy Levchenko, vader van Kiy (geboren op 08 augustus 2016)

Jullie zoon heet Kiy, hoe komen jullie op die naam?

“We hebben onze zoon vernoemd naar Kjy, die de stad Kiev stichtte. Daarmee is het meteen een verwijzing naar onze Oekraïense roots. De naam is daarbij lekker kort en uniek. Al met al waren we er snel uit dat het Kiy moest worden.”

Hoe heeft het vaderschap je leven veranderd? 

“Het vaderschap heeft me tot nu toe vooral een groot verantwoordelijkheidsgevoel gegeven. Je leert dingen beter plannen en wordt er nog volwassener van. En geduldiger. Het is al met al een leerzame ervaring.”

Hoe vind je de beste balans tussen je werk, je kinderen en je partner?

“Door goed te plannen. Mijn vriendin en ik hebben allebei te maken met onregelmatige werktijden, maar dat werkt juist in ons voordeel. Daarbij springt mijn schoonmoeder ook nog wel eens bij. En waar mogelijk nemen we Kiy gewoon mee, op reis, maar bijvoorbeeld ook naar het café. Dan leert hij meteen onder de mensen te zijn. En hij doet ook gewoon gezellig mee.” 

Wat zou je aanstaande of kersverse vaders willen meegeven?

“Zelf heb ik voor mijn gevoel te lang gewacht met kinderen krijgen, terwijl het zo’n leuke en bijzondere ervaring is. Wees niet bang of je je kind wel genoeg liefde of financiële middelen kunt bieden: dat komt vanzelf wel goed. Ga ervoor!”

Zanger Xander de Buisonjé (44), vader van Sem (14), Dex (7) en Céla-Lynn (geboren in januari 2017). 

Jullie dochter heet Céla-Lynn, hoe komen jullie op die naam?

“De zus van mijn vrouw Sophie heet Céline. Het is op haar naam gebaseerd. Bovendien hadden we kort daarvoor geluisterd naar de Belgische zangeres Selah-Sue. Toen we een tweede naam zochten kwamen we uit op Lynn en hebben dit gecombineerd met Céla.”

Hoe heeft het vaderschap je leven veranderd?

“Je bent er niet meer alleen voor jezelf, maar juist vooral voor je kinderen. Je geluk hangt van hen af. Daarover schreef ik ook het liedje ‘Mijn hart’, met daarin de tekst ‘mijn hart volledig verloren aan jou’. Kinderen zijn een deel van je.”

Hoe vind je de beste balans tussen je werk, je kinderen en je partner?

“Je moet hele duidelijke afspraken maken en schema’s opstellen. Wie brengt ze naar school? Wie haalt ze op? Wie kookt er? Dat geeft rust voor jezelf en duidelijkheid aan je kinderen. Aan de andere kant moet je superflexibel blijven en niet gefrustreerd raken als dingen anders lopen.”

Wat zou je aanstaande of kersverse vaders willen meegeven?

“Blijf vooral rustig. Ook al wordt je kind een paar keer per nacht wakker, raak niet gefrustreerd. Als je zelf rustig blijft, neemt je kind dat van je over.”

Acteur Sascha Visser, vader van Jagger George Visser (geboren op 22 juni 2017). 

Jullie zoon heet Jagger George, hoe komen jullie op die naam?

“Toen we in het proces van namen verzinnen zaten, kreeg ik inspiratie uit een documentaire. Een jongetje werd geroepen door zijn moeder, en hij heette Jagger. Ook staat het natuurlijk in verband met The Rolling Stones. Niet dat ik een enorme fan ben, maar we vonden de naam meteen heel tof. George is een verwijzing naar de moeder van Jagger, die Giorgia heet.”

Hoe heeft het vaderschap je leven veranderd? 

“Dat was vanaf het begin even schakelen. Het vraagt veel tijd en planning, waardoor ik in het begin weinig buiten kwam. Nu zitten we in het ritme en hebben we onze weg gevonden.”

Hoe vind je de beste balans tussen je werk, je kinderen en je partner?

Dat is een kwestie van continu overleggen. Ik heb weinig structuur in bepaalde periodes van mijn leven, door mijn werk. Om het toch soepel te laten verlopen, houden wij elkaar continu op de hoogte van wie wanneer een afspraak heeft. Op het moment ben ik veel van huis, waardoor Giorgia veel op haar bordje krijgt.

Wat zou je aanstaande of kersverse vaders willen meegeven?

Ik ben iemand die de dingen gewoonweg aankijkt, laat snel dingen los. Maar een goede planning maken vanaf het begin is erg belangrijk voor ons geweest. En de agenda bleek een uitstekende uitvinding!

Voor ongeveer één op de acht koppels is het moeilijker om zwanger te raken dan gedacht. Het is een onderwerp dat een grote impact heeft op je hele leven en niet iets waarover je gemakkelijk praat tijdens een verjaardagsfeestje. In Nederland zijn een aantal fertiliteitsbehandelingen mogelijk. Wat kan er hier en waarvoor ga je naar het buitenland?

Een Deense studie heeft aangetoond dat Q10 de hartfunctie versterkt en de levensverwachting van hartpatiënten verhoogt. Co-enzym Q10 werd al ruim 25 jaar gebruikt door sporters, ouderen en anderen voor een extra energieboost. Maar nu blijkt het nog andere spectaculaire kwaliteiten te hebben.

De stof ondersteunt de energiestofwisseling in alle lichaamscellen, maar het is vooral de hartspier die bijzonder positief op Q10 reageert; hartpatiënten blijken daardoor langer te leven.

Opzienbarende resultaten van de Deense studie hebben cardiologen versteld doen staan en mensen met een zwak hart nieuwe hoop gegeven: hartpatiënten die dagelijks een Q10 supplement kregen, naast hun gebruikelijke hartmedicatie, hadden een 43% lager risico aan een hartkwaal te sterven dan degenen die alleen de conventionele behandeling ontvingen. Deze studieresultaten zijn gepubliceerd in een van de meest vooraanstaande vakbladen op het gebied van de cardiologie, JACC (Journal of the American College of Cardiology). Want een natuurlijke stof die het sterfterisico van hartpatiënten bijna halveert, dat is natuurlijk wereldnieuws.

De genoemde studie staat niet op zichzelf, want een aantal jaren geleden publiceerde een groep Zweedse cardiologen en artsen hun studieresultaten over Q10. En wat bleek: Q10 heeft het vermogen het hart te ondersteunen. Dit Zweeds onderzoek werd, in tegenstelling tot de Deense, verricht onder een groep gezonde oudere mannen en vrouwen zonder enige chronische aandoening. De deelnemers werden willekeurig over twee groepen verdeeld; de ene groep kreeg dagelijks 200 milligram co-enzym Q10 en 200 microgram seleen (in de vorm van organische seleengist) toegediend kregen. De andere groep ontving capsules en tabletten zonder werkzame stof (placebo).