“Waarom worden we oud?”,  vroeg ik aan de professor. “Omdat u ademt”, antwoordde hij.

Huh? Dat antwoord zag ik niet aankomen. “Maar waarom word ik dan niet gezond oud?”

“Omdat u maar blijft ademen.”

“Maar als ik niet adem, ga ik dood.”

“Juist!” De professor lachte.

Ik zuchtte, dit werd geen makkelijk interview. Niet dat ik dat had verwacht bij een geneticus van het Erasmus MC. Maar komaan, hij moest niet in raadselen spreken. “Leven is risico lopen mevrouw. En ademen verhoogt het risico op DNA-schade, elke minuut opnieuw.”

Het werd een van de meest interessante gesprekken ooit. De hoogleraar moleculaire genetica deed onderzoek naar herstelmechanismen van het DNA. Oftewel: hij onderzocht de sleutels naar langer en gezonder leven. Want wie DNA kan repareren, heeft de reparatiesleutels van de eeuwige jeugd in zijn bezit. Vooraf zat ik dus flink te fantaseren. Welk DNA-herstel zou ik willen laten plegen? Mijn slechte ogen? Vollere boezem? Graag! Eerst de quick wins; daarna de chronische zaken.

Maar ineens ging het gesprek een andere kant op, niet naar de eeuwige jeugd maar naar de dood. Hoe zat dat? Hij legde het simpel uit: we hebben zuurstof nodig voor de verbranding van voeding. Maar bij die verbranding komen vrije radicalen vrij. In die zin is ons lichaam letterlijk een kacheltje; de lucht en het hout zijn nodig om te branden. Maar elk fikkie veroorzaakt rook; vrije radicalen. En die afvalstoffen beschadigen je lichaamscellen met als gevolg verkeerde celdelingen of verouderingsziektes.

“Je DNA loopt per dag duizenden en duizenden beschadigingen op in elke cel van je lichaam. Kijk maar, het is ook bij jou te zien. Je hebt een pigmentvlek op je wang.” Autch! De man wees me erop dat ik hier voor zijn ogen zat weg te roesten! 

We beschadigen onszelf omdat we ademen en veroorzaken dus onze eigen ondergang, is dat niet triest? “Nee”, antwoordde hij. “We zijn in de natuur niet voor de eeuwigheid bestemd. Elk organisme sterft en maakt plaats voor een nieuwe generatie. Het klinkt tegenstrijdiger dan het is. Leven is risico lopen. Letterlijk, want je DNA-schade wordt elke dag groter.”

Leven met schade. Toen ik even op dat idee kauwde, vond ik het ineens enorm troostend. Al dat jagen naar jonger, sneller, strakker en fitter – het was eigenlijk zo vermoeiend! Moest je niet vooral zorgen voor een mooi vuur in je leven?

Leven is risico lopen, littekens incasseren en lessen leren. Ziekte en tegenslag horen daar helaas bij. Maar feestjes vieren ook. En juist daarom is het zo bemoedigend dat wetenschappers en onderzoekers al die vraagstukken proberen op te lossen. Ondertussen doe ik zelf mijn best met zonnebrandcrèmes, broccoli en lekker slapen. Maar toch; leven is branden. Letterlijk! 

“Mag ik nog wel wijn drinken? Of richt ik dan nog meer schade aan?” 

“Met mate”, zei hij streng. “En alleen als het goede wijn is.”

José Leeuwenkamp 

Hoofdredacteur gezondNU 

Met de ijzige vrieskou in het vooruitzicht is het goed om huid en haar extra te verwennen om gezond en stralend het nieuwe jaar in te gaan.

Wat is fitheid? De meeste mensen denken vaak aan een fit lijf, maar zowel Anne Bjørndal, voorzitter van Vereniging Yogadocenten Nederland als personal trainer Carlos Lens kijken verder. Zij benadrukken, vanuit hun eigen expertise dat algehele fitheid zowel een lichamelijke als een mentale kant heeft. Al blijft fysieke fitheid vanzelfsprekend ’t zichtbaarst.

Health blogger Daisy Oppelaar van I Love Health heeft een uitgesproken mening over ontbijten: het is ontzettend belangrijk, maar ze zou het ontbijt niet per se dé belangrijkste maaltijd van de dag noemen. “Elke maaltijd is immers belangrijk om gedurende de dag voldoende energie te hebben.”

Maar ze raadt mensen wel aan om ruim te ontbijten en te lunchen en ’s avonds iets lichter te eten, conform de hoeveelheid energie die je verspreid over de dag nodig hebt. 

Er zijn verschillende soorten ontbijten: van smoothies tot brood en van fruitsalade of eieren tot een eiwitomelet.

“Variatie is the key wanneer je het over een gezond eetpatroon hebt”, aldus Oppelaar. “Maak de ene dag een bakje havermout met fruit, de andere dag yoghurt met muesli en fruit of een groene smoothie en weer een andere dag een omelet met groenten. Af en toe een boterham kan natuurlijk ook prima.”

Tips en tricks voor een goed en gezond ontbijt? Ook hier geldt: variatie is essentieel.  

Oppelaar: “Zorg altijd voor een volle fruitschaal en een aantal andere basis ingrediënten zoals havermout, muesli, (plantaardige) zuivel en noten. Kies elke dag iets anders lekkers uit de fruitschaal en maak zo elke dag een andere combinatie van al je basis ingrediënten.” Op die manier is het dan makkelijk om gevarieerd te ontbijten, maar ook om snel een gezond ontbijt te maken. 

“Deze ontbijtjes maak je in een handomdraai. Ze kunnen echt allemaal in 2 minuten op tafel staan. Zelfs een groene smoothie – die voor veel mensen veel werkt lijkt – is zo klaar. Je neemt een banaan, een handje spinazie, wat blauwe bessen en een schep havermout en blenden maar. “

Gevarieerd ontbijten lukt makkelijk als je altijd vers fruit, de eerdergenoemde basis ingrediënten, crackers, brood in de vriezer en een doos eieren of fles eiwit in huis hebt. Ontbijt-ze!

We hebben koolhydraten nodig als energiebron, maar onbewust zijn we steeds meer koolhydraten gaan eten. Veel meer dan we eigenlijk nodig hebben. “Dit constateer ik vooral als er sprake is van overgewicht”, aldus diëtiste en diabetesverpleegkundige Harriet Verkoelen.

Het nieuwe jaar staat weer voor de deur. Dat betekent dat ik links en rechts al een paar weken hoor “vanaf 1 januari ga ik beginnen met afvallen, sporten, stoppen met roken of eindelijk eens tijd voor mezelf maken”.

Mijn vraag is altijd “waarom wacht je daarmee tot 1 januari?”. Ik zie om me heen dat de mensen zich nog even lekker een paar weken vol willen eten om zich vervolgens zo ellendig te voelen op 1 januari, als de extra kilo’s zichtbaar zijn geworden en de kater van de vorige dag niet weg te paracetamollen is.  Op de weegschaal kom je tot de conclusie dat je meer kilo’s aan bent gekomen dan gehoopt, en dat terwijl je voor de kerst eigenlijk al een paar kilo te zwaar was. Nou, dan maar snel een ongezond crash dieetje doen of een zogenaamd gezond sap kuurtje van 10 dagen om alles er zo snel mogelijk weer af te krijgen en zo jojoën we het hele jaar door met slanke periodes voor de zomer. Tijdens de zomer genieten we allemaal weer van net even te veel drank, sigaretten en andere versnaperingen om op 1 januari weer tot dezelfde conclusie te komen. 

Zullen we het vanaf nu eens anders doen? Ik was precies zo, maar ik heb na jaren van crashdiëten eindelijk mijn balans gevonden. Ik ontneem mezelf niks, maar als ik een dagje chocoladerepen met wijn wegwerk, doe ik het de volgende dag gewoon echt niet.  Ik plan mijn snoepmoment in op dagen als 1e kerstdag, oud en nieuw en de verjaardag van mijn kinderen, maar de dagen ertussen eet ik heel gezond. Groenten, eiwitten, vetten en alleen in de ochtend een beetje koolhydraten. Ik geniet daardoor veel meer van een taartje of chocolade, omdat het echt een momentje is. Waarom je nog even vol eten tot het nieuwe jaar als je eigenlijk helemaal niet hoeft aan te komen tijdens de feestdagen of in de zomer? Het is niet erg om een paar wijntjes te drinken of een keer een patatje te eten. Het wordt pas erg als je dit dagelijks doet. Voel je niet schuldig als je een taartje hebt gegeten, want van schuldgevoel wordt je ongelukkig en dat resulteert in het eten van nog veel meer comfort food. De key tot een gezond en slank, maar vooral gelukkig leven, zit hem in van jezelf houden, genieten van elk moment, en niet doorslaan. 

Fajah Lourens

Actrice, model en auteur

“Grijp ’s ochtends dus niet direct naar je telefoon, maar ga bijvoorbeeld eerst rustig en bewust ontbijten.” 

De verwachting is dat in 2040 het aantal 80-plussers meer dan verdubbeld is, het aantal 65-plussers met 30% zal stijgen en het aantal 90-plussers met 17%. Om deze snelgroeiende groep ouderen zo lang mogelijk én zo goed mogelijk thuis te kunnen laten wonen wordt er steeds meer gebruik gemaakt van technologische ontwikkelingen binnen de zorg.

De kosten in de zorg blijven stijgen, evenals het personeelstekort. ICT-toepassingen kunnen hiervoor oplossingen bieden, de technische mogelijkheden zijn er. Toch staat e-health nog in de kinderschoenen. De crux? “Goede standaardisatie is essentieel.”

Diabetes is een van de meest voorkomende chronische ziekten in Nederland. De behandeling van diabetes type 1 bestaat uit een paar keer per dag insuline toedienen via injectieseren of een pompje. Baanbrekend zijn de insulineproducerende cellen uit stamcellen.

Immunotherapie wordt al jaren gezien als een veelbelovende behandeling op het gebied van kankerbestrijding, maar sinds kort wordt deze behandeling ook daadwerkelijk ingezet in het gevecht tegen kanker. Bij immunotherapie wordt het eigen afweersysteem ingezet om de kankercellen te bestrijden.

Volgens de KWF Kankerbestrijding kan dit op twee manieren: immunotherapie kan de kankercellen, die soms niet herkend worden door ons afweersysteem, zichtbaar maken zodat het systeem hierop kan reageren, maar het kan ook de activiteit van het afweersysteem versterken. Soms zit er een rem op het afweersysteem waardoor de kankercellen niet opgeruimd worden, maar immunotherapie kan deze rem als het ware wegnemen.

Vooral bij patiënten met uitgezaaid melanoom (huidkanker) zijn volgens het Nederlands Kanker Instituut al mooie resultaten geboekt. En in de toekomst zullen er hopelijk nog veel meer vormen van kanker volgen.

Bij het verbeteren van diabeteszorg lag de nadruk altijd op disease management: is de zorg goed georganiseerd? Belangrijk, maar niet voldoende. Daarom verschuift het accent naar de rol van de patiënt: hoe gaat het met jou en wat wil jij dit jaar bereiken?

Digitalisering heeft vaak betrekking op de ouderenzorg. Maar generatie Y heeft het nakijken. “Dat komt onder meer door onmacht en een gebrek aan kennis bij artsen over wat er allemaal mogelijk is.”

Veel mensen die fitter willen worden of wat kilo’s kwijt willen, storten zich op hardlopen, groepslessen of andere vormen van cardio. Het nut van krachttraining voor de gezondheid en het figuur wordt echter helaas vaak over het hoofd gezien. Zéker door vrouwen, die veelal bang zijn om te gespierd te worden en bijvoorbeeld brede armen te krijgen. Die angst is onterecht: doordat vrouwen een veel lager testosteronlevel hebben, verloopt spieropbouw veel langzamer dan bij mannen.

Maaike Dorsteen , de ongekroonde Rimpelkoningin, heeft de leukste rimpelblog van Nederland: Furrow.nl.  Op die site informeert zij haar volgers over de nieuwste trends op het gebied van anti-aging, gezichtsbehandelingen, crèmes en botox. Zij is ervaringsdeskundige en draagt graag haar steentje bij om het taboe rondom cosmetische behandelingen weg te nemen. 

Het internet of things maakt ook zijn opwachting in de bouwwereld. Het bouwproces wordt steeds slimmer en dat gaat heel snel. Wij streven naar het inrichten van een gezamenlijke digitale infrastructuur die naadloos alle soorten bouwwerkinformatie verbindt. Hiervoor werken we van een versnipperde informatievoorziening met veel informatieverlies naar een Nationale Bouw Informatie Infrastructuur. Het is een revolutie waarin het internet of things, BIM, 3D-printing en bijvoorbeeld Big Data analytics een plek krijgen.

Een betere benutting van digitalisering en informatisering is een belangrijke ‘aanjager’ in het creëren van deze productiviteitsprong. De ontwikkeling vraagt veel nieuwe kennis en competenties. Op dit terrein zullen condities moeten worden vervuld om de vruchten van versnelling en verbreding te kunnen oogsten. 

Mooi voorbeeld van een sprong voorwaarts is het innovatielab voor wonen, van TBI-ondernemingen. In dit TBI WOONlab worden samen met opdrachtgevers en consumenten nieuwe processen en producten ontwikkeld voor nieuwbouw en duurzame woningverbetering. Consumenten zijn zo veel meer bij het bouwproces betrokken en door de toepassing van prefab-elementen kan dat ook sneller en met minder fouten. 

Belangrijke voorwaarde om deze sprong te maken was dat de opdrachtgever bereid was om met de innovatie mee te gaan. Ik constateer dat dat nu nog te weinig gebeurt. Het testen van innovaties duurt vaak nog te lang en innovatie wordt vaak nog onvoldoende benut door opdrachtgevers. Vandaar dat bovenstaande voor een deel van onze sector nog als een ver toekomstbeeld klinkt. Maar de ontwikkelingen gaan snel. Veelal zijn de opgaven qua volume zo groot en de vraag zo complex dat we uiteindelijk niet anders kunnen dan een sprong te maken in digitalisering en informatisering. 

Innovatie in de bouw betekent ook fors investeren in de bouw van een leercultuur en lerende organisaties. Een excellente en zelfbewuste bouwcultuur is nodig om het lerend vermogen – bij organisaties en individuen - in de bouw te creëren en faciliteren. En een daaraan gekoppelde flexibel en vraag gestuurde excellente opleidings- en kennisinfrastructuur. Disruptieve technologische ontwikkelingen leiden onherroepelijk tot nieuwe kennisbehoeften en een kennishiaat.

Koplopers adopteren nieuwe ontwikkelingen, maar zien hun kennisbehoefte onvoldoende vertaald. In de mainstream ontstaat daardoor een gebrek aan kennis. Het (succesvol) toepassen van nieuwe kennis noodzaakt dat we anders gaan opleiden en omscholen. Concreet betekent dit investeren in de kwaliteit van productie en vakmanschap, in een excellente, flexibele en vraaggestuurde opleidings- en onderwijsinfrastructuur, in de verankering van vraagarticulatie en in het inzetten op kennisontwikkeling en competenties.

Digitalisering en informatisering in de bouw vraagt om een nieuwe ‘integrale aanpak’ die het mogelijk maakt voor de toekomst een veilige en gezonde leefomgeving te borgen. Nog een interessant voorbeeld van ontwerpen vanuit deze integrale visie is Brainport Smart District in Helmond. Technieken voor integraal ontwerpen zijn bijvoorbeeld ‘Deep Planning’: het in groter detail zichtbaar maken van gebruikersbehoeften en -patronen. Een andere techniek is het gebruik maken van wereldwijd aanwezige Big Data om nieuwe leefpatronen te onderkennen en voorspellen om daar qua ontwerp op in te spelen.

Goede voorbeelden zijn er voldoende, maar een bredere uitrol van het toepassen van innovatie in de sector zal de gehele bouw- en infrasector een sprong voorwaarts doen maken. 

Als we Parijs écht willen halen, dan zouden we de komende vijftien jaar alle woningen, kantoren en andere gebouwen energieneutraal moeten maken. Of liever nog: energie positief! Dat wil zeggen dat je op je eigen oppervlak (dak, gevel, grond) genoeg duurzame energie opwekt om voor een heel jaar in je eigen energie te kunnen voorzien. Vaak wek je die energie overdag op, bijvoorbeeld met zonnepanelen en neem je het pas ’s avonds af. Je gebruikt dan nu het elektriciteitsnet als een soort opslagplek en je mag wat je zelf opwekt, wegstrepen tegen wat je gebruikt zonder kosten. Dat heet salderen en zorgt ervoor dat heel veel particulieren, maar ook scholen en zorginstellingen dit doen. Over een paar jaar kun je die energie ook lokaal opslaan in je eigen ‘vat of accu’ en is het salderen niet meer nodig. Voor nu zou het echter goed zijn als dit kabinet doet wat Minister Kamp heeft beloofd: doorgaan tot 2023. Als het al in 2020 wordt stopgezet, creëer je nu al onrust en stagneert de opgaande lijn van mensen en instellingen die zonnepanelen plaatsen.

Een gemiddeld gezin met twee kinderen en een eigen huis is in vijftien jaar ongeveer 35.000 euro kwijt aan kosten voor energie (gas en elektra). Voor datzelfde bedrag kun je een huis energieneutraal maken. Urgenda heeft met haar initiatie ThuisBaas dat inmiddels tientallen keren gedaan en daar veel van geleerd. De meeste mensen zullen dat bedrag lenen. Als je dat nu doet, dan kun je dat in vijftien jaar terugbetalen voor dezelfde maandelijkse kosten als je nu kwijt bent voor energie. Dus per saldo geef je niet meer uit. Sterker nog, omdat er nu veel subsidies zijn van het Rijk, maar ook van veel lokale overheden, zijn je kosten voor energie na de ingreep vaak lager dan daarvoor. Voor iedereen is er een oplossing op maat, maar gemiddeld betekent het vaak het dak vol zonnepanelen, een warmtepomp en misschien nog wat infraroodpanelen of een elektrische naverwarmer op een paar plekken waar je soms wat extra warm water nodig hebt. Je huis hoeft niet helemaal verbouwd te worden. Het gas gaat eruit en je gaat koken op inductie.

Het is dus simpeler dan nu vaak wordt gesuggereerd. Ook grotere panden kunnen zelf hun eigen energie duurzaam opwekken. Dan gebruik je soms weer andere oplossingen, zoals warmtekoudeopslag (een WKO-installatie) en benut je restwarmte beter. Als we het echt willen, zijn er betaalbare oplossingen voor bijna alle panden. De vraag is wanneer we voldoende urgentie voelen om de driedubbele turbo erop te zetten. Waneer gaan we een leefbare aarde, gezondheid, behoud van biodiversiteit en het voorkomen van 1 miljard vluchtelingen wereldwijd belangrijker vinden dan korte termijn gewin. In het licht van wat er gaat gebeuren als we de CO2-uitstoot niet terugdringen is een terugverdientijd van 5 of 10 of vijftien jaar echt een onzinnige discussie, waar we in 2030 al heel hard om gaan lachen. Dan denken we “hadden we maar”. Nu kunnen we het tij nog keren, laten we dat vooral gaan doen! Met als mooie bijvangst 100.000 banen, innovatie en klaar zijn voor een volhoudbare toekomst. Waar wachten we nog op?

Marjan Minnesma

Directeur Urgenda

Hij doet al vijfentwintig jaar onderzoek naar de hersenen, maar de meesten kennen Erik Scherder van zijn optredens bij De Wereld Draait Door. Maar waar deze professor ook verschijnt, zijn hartenkreet is overal hetzelfde: “Mensen, beweeg!”

Kristian Vandenhoudt mag zich een jaar lang HR-manager van het jaar noemen. Hoe heeft hij dat als vicepresident HR bij Atlas Copco voor elkaar gekregen? Welke ontwikkelingen ziet hij in de markt en hoe dien je daarop in te spelen? ”We zijn stap voor stap aan het evolueren naar de werkplek van de toekomst.”

Bij vitaliteitsmanagement draait het om alles wat helpt om werkenden gezond, productief en met plezier aan het werk te krijgen en houden. “Dat geldt niet alleen voor de ouderen; de jongeren van nu moeten nog veel langer door. Als we niets doen, krijgen ze dezelfde problemen als waar de ouderen nu mee zitten,” stelt Tinka van Vuuren, Bijzonder Hoogleraar Vitaliteitsmanagement